Erzurum/zirve2000 93 Harbinde Ruslar tarafından Erzurum’dan götürülen ve 1913 yılında Bakü’de 1 milyon rubleye Ağa Musa Nakizade tarafından satın alınarak Osmanlı Padişahı Sultan Mehmet Reşad’a hediye edilen Kur’an-ı Kerim’in, Mayıs ayında Erzurum’da açılacak Kardeş Kömeği Müzesi’ne getirilmesi istendi. Kutsal emanetin hikayesini kaleme alan Araştırmacı yazar Alparslan Kotan, el yazması Kuran’ın müzenin envanterine demirbaş olarak kaydedilmesi için yetkililere çağrıda bulundu.

Erzurum’da Büyükşehir Belediyesi ve Gelişim Erzurum Derneği tarafından kurulan ‘Kardeş Kömeği Müzesi’ açılış için gün sayıyor. Kentin 1877-78 yıllarında Rus işgali sırasında yardımına koşan Bakü Müslüman Cemiyet-i Hayriyesi mensuplarının isimlerinin yaşatılacağı müzede, şehir için önemli bir eserin de yer alması isteniyor.

Araştırmacı yazar Alparslan Kotan, Osmanlı Rus Harbinde Erzurum’da yıkılan bir mescidin duvarından çıkan ve yıllar sonra Osmanlı topraklarına geri getirilen elyazması Kuran’ı Kerim’in, açılacak olan müzenin envanter defterine kaydedilmesi için çağrıda bulundu.

Osmanlı Rus Harbi ve 1916 yılındaki işgalde Erzurum’da yaşananların üzerinden bir asır geçti ama bu kentin insanları ne yaşananları ne de kendilerine yapılan yardımı unutmadı. İşgal ve sonrasındaki dönemde Rusların Kuzeydoğu Anadolu Bölgesi’ne ve özellikle Erzurum’a saldırıları Azerbaycan halkı tarafından görmezden gelinmedi. 1905 yılında Bakü’de Hacı Zeynelabidin Tagiyev önderliğinde kurulan ‘Bakü Müslüman Cemiyet-i Hayriyesi’, 1916 yılındaki işgalin ardından Genceli Milletvekili Seyidov ve arkadaşlarını binlerce çuval yardım malzemesiyle Erzurum’a göndermişlerdi. Seyidov ve arkadaşları 2 yıl süreyle Ruslarla mücadele edip, Ermeni çetelerinin Türklere yaptığı zulmü önlemeye çalışmışlardı.

Mayıs ayında açılacak

Acı ve yokluk yıllarının büyük vefası olarak adlandırılan bu yardımların ardından hem yaşanılanların unutulmaması hem de Azerbaycan’a olan gönül borcunun ödenmesi adına Mayıs ayında Erzurum’da ‘Kardeş Kömeği Müzesi’ açılacak. Erzurum tarihine adlarını yazdıran Hacı Zeynel Abidin Tagiyev, Genceli Seyidov, Salman Han, Abdulmabud ve Rıza Ahmet gibi isimlerin anısının yaşatılacağı müzede, kıymetli pek çok eser ve belge sergilenecek. Açılış için tüm hazırlıkların tamamlandığı müze için başta Azerbaycan olmak üzere Dünya’nın pek çok noktasından toplanan belgeler, Dadaşlar ile buluşacak.

Türkiye-Azerbaycan ilişkilerinde önemli bir rol üstlenecek olan Kardeş Kömeği Müzesi’nde açılış öncesinde konuşan araştırmacı yazar Alparslan Kotan, yıllar önce Erzurum’da yıkılan bir mescidin duvarından çıkan ve Rus bir albay tarafından Rusya’ya götürülen Kuran’ı Kerim’in, açılacak olan müzenin envanter defterine kaydedilmesi gerektiğine dikkat çekti.

Gelişim Erzurum Dergisinin 30’uncu sayısında Erzurum’dan kaçırılan kutsal emanetin akıbetini yazan Kotan, Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivinde bulduğu belgeleri tek tek paylaştı. Kotan, Rus Harbi sırasında yaşanılanların ardından 1913 yılında Erzurum’dan götürülen Kur’an-ı Kerim’in Rus albay tarafından açık artırmayla satışa çıkarıldığını ve Bakü’nün hatırı sayılır zenginlerinden Musa Nakizade’nin 1 milyon ruble vererek satın aldığını aktardı.

“Kutsal emanet Erzurum’a getirilsin”

Nakizade tarafından dönemin Osmanlı Padişahı Sultan Mehmet Reşad’a hediye edilmek üzere Bakü Şehbenderliği’ne teslim edilen Kur’an’ı Kerim’in Erzurum’da hangi mescitten veya camiden çıktığını bilmediklerini dile getiren Kotan, “O kutsal emanetin 1913 yılında muhafaza edilmek üzere Hazine-i Hassa’ya devredildiğini biliyoruz. Erzurum kamuoyuna çağrımız; Ağa Musa Nakizade tarafından satın alınarak 1913’de İstanbul’a gönderilen Erzurum Kur’anı’nın, Büyükşehir Belediyesi tarafından 2024 yılı içerisinde tesisine karar verilen “Kardeş Kömeği Müzesi”nin envanter defterine bir numaralı demirbaş olarak kaydedilmesi. Bu kutsal emanetin Erzurum’a geri getirilmesi hususunda mülkî ve idarî yetkililerin Cumhurbaşkanlığı, Bakanlıklar ve ilgili kurumlar nezdinde gerekli girişimlere bir an önce başlamalarıdır” çağrısında bulundu.

“Vefa borcumuzu ödeyelim””

1001 HATİM DUASI YAPILDI

Yıllar önce Erzurum’dan çıkarılan kutsal emanetin ait olduğu topraklara gelerek Kardeş Kömeği Müzesi’nde sergilenmesinin çok önemli olduğunu söyleyen Kotan, “Bu vesileyle Bakü Müslüman Cemiyet-i Hayriyesi’nin kurucu başkanı Zeynel Abidin Tagiyev’in, Erzurum Kur’an’ına sahip çıkarak onu Rus albayından satın alan ve İstanbul’a gönderen Musa Nagiyev’in ve Erzurum ve havalisinde gönüllü olarak vazife gören bütün Cemiyet-i Hayriye üyelerine vefa borcumuzu bir miktar olsa dahi ödeyebiliriz” dedi.

Hikayesi olan bir müze

Yıllardır beklenen Kardeş Kömeği Müzesi’nin Mayıs ayında açılacağının müjdesini veren Gelişim Erzurum Dergisi sahibi Lokman Lokmacı ise Erzurum Büyükşehir Belediyesi ile ortaklaşa yürüttükleri bu sürecin sonuna geldiklerini dile getirdi. Hikayesi olan bir müze tasarlayıp hayata geçirdiklerini kaydeden Lokmacı, “Bu müze Türkiye-Azerbaycan ilişkilerinde önemli bir yere sahip olacaktır. Zeynel Abidin Tagiyev, Genceli Seyidov, Salman Han, Abdulmabud ve Rıza Ahmet Türk Milleti’nin varoluş mücadelesi verdiği, Erzurum’un tarihinin en kara günlerini yaşadığı bir zamanda mallarıyla, canlarıyla yanımızda olmuş Türk tarihinin en büyük şahsiyetlerindendir. Kardeş Kömeği adı altında bizlere yaptıkları yardımlar tarihte eşi benzeri görülmemiş niteliktedir. Bizlerde bu kıymetli isimleri duyurarak bir nebze olsun vefa borcumuzu ödemek istiyoruz.” diye konuştu.

‘Kardeş Kömeği’ Nedir?

Kurulan müzenin adını aldığı ‘Kardeş Kömeği’ ifadesine değinen Lokmacı, “Osmanlı Devleti o dönem 7 cephede düşmanla savaşıyor. Birçok bölgede Osmanlıya yardım için farklı isimlerde dernekler, teşkilatlar, komisyonlar oluşturuluyor. Bunlardan birisi de “Kardeş Kömeği” (Kardeş Yardımı) Komisyonu.  Azerbaycan’da I. Dünya Savaşı ve Milli Mücadele döneminde “Kardaş Kömeği / Kardeş Yardımı” adı altında yardımlar toplandı. Sadece zenginler değil dilenciler bile ellerinde ne var ne yoksa Türkiye’ye gönderdiler” dedi.

Müze fikrinin ortaya çıkışından bugüne kadar kendisine destek veren isimleri de unutmayan Lokmacı, “Bu süreç uzun ve meşakkatli bir yoldu. Bizlere mekan temininde yardımcı olan Büyükşehir Belediye Başkanımız Mehmet Sekmen’e, bulduğu belgelerle destek sağlayan araştırmacı yazar Alparslan Kotan’a, Prof. Dr Hakan Kadıoğlu’na, Kerem Karabulut’a ve pek çok isimsiz kahramana teşekkür ediyorum” ifadelerini kullandı.

Şeyma TAHİR